मल्टिपल इंटेलिजन्स शिक्षकांना प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या बुद्धिमत्ता पद्धतींबद्दल जागरूक असण्याच्या गरजेवर भर देतात जेणेकरून ते विद्यार्थ्यांसाठी शिक्षणाचा अनुभवाची अधिक चांगल्या प्रकारे आखणी करू शकतील.
मल्टिपल इंटेलिजन्स हा एक सिद्धांत आहे जो मानवी बुद्धिमत्तेला विविध ‘बुद्धिमत्तेच्या पद्धतींमध्ये” प्रस्तावित करतो. या सिद्धांतानुसार, शिक्षक आणि मार्गदर्शक प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या बुद्धिमत्ता पद्धतींबद्दल जागरुक असले पाहिजे. हे शिक्षकांना विद्यार्थ्यांसाठी उपक्रम निवडून त्यांच्या शिकण्याचा अनुभव अधिक चांगल्याप्रकारे डिझाइन करण्यास अनुमती देते, ज्यामुळे त्यांच्या शिकण्याच्या प्रवासाला अधिक प्रभावीपणे मार्गदर्शन केले जाते.
जर मुलाची बुद्धिमत्ता माहित असेल तर, शिक्षक त्याच्या शिकवण्याच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी त्यांच्या शिकवण्याच्या धोरणाची योजना आखू शकतात. यामुळे शिक्षणाचे उत्तम प्रकारे वैयक्तिकरण होते. अनेक बुद्धिमत्तानुसार, बुद्धिमत्ता पद्धती, आहेत:
2. व्हर्बल-लिंग्विस्टिक इंटेलिजन्स म्हणजे शब्दांचा प्रभावी वापर. याचा अर्थ दुसरी भाषा शिकणे असा नाही. जो कोणी मुख्यतः एक विशिष्ट भाषा वापरतो त्याला अजूनही भाषिक बुद्धिमत्ता असू शकते. योग्य शब्द वापरणे आणि हेतूचे चित्रण करणे हे अनेक परिस्थितींमध्ये वापरले जाणारे अतुलनीय कौशल्य आहे.
3. इंटेलिजन्सच्या इतर प्रकारांमध्ये लॉजिकल इंटेलिजन्स हा सर्वात महत्त्वाचा आहे. यामुळे यात लक्षणीय भर पडते:
– अमूर्त विचार प्रक्रिया,
– संख्या आणि अंकगणितीय क्रिया,
– प्रयोग आयोजित करणे आणि तपास हाताळणे,
– तर्कशास्त्र आणि धोरणाचे खेळ खेळणे,
– कोडी, नमुने आणि संबंध उलगडणे.
4. बॉडीली-कायनेस्थेटिक इंटेलिजन्स किंवा ‘हाताने शिकणे’ किंवा शारीरिक शिक्षण हे अनेकदा अभिनेते, खेळाडू, नर्तक आणि वैद्यकीय सर्जनमध्ये दिसून येते. त्यांच्याकडे अतिशय उत्कृष्ट शारीरिक समन्वय आहे आणि ते ऐकण्याऐवजी किंवा पाहण्याऐवजी ते कृती करून लक्षात ठेवतात.
5. म्युझिकल-रिदमिक इंटेलिजन्स म्हणजे अभ्यासासाठी संगीत आणि ताल यांचा वापर करणे. या बुद्धिमत्तेचे लोक अभ्यास करताना कुजबुजणे, टॅप करणे आणि गुणगुणणे हे त्यांना लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करतात. संगीत त्यांचे लक्ष विचलित करण्याऐवजी, ते त्यांना माहितीवर प्रक्रिया करण्यात मदत करते.
6. इंट्रापर्सनल इंटेलिजन्स अलगावमध्ये कार्य करते. इंट्रापर्सनल लर्नर एकट्याने काम करणे पसंत करतो, ‘इंटरपर्सनल लर्नर’ च्या उलट. हे स्वयं-प्रेरित विद्यार्थी आहेत ज्यांना वैयक्तिक ध्येये ठेवायला आवडतात आणि त्या विचारांमध्ये घुसखोरी करणार्‍या इतरांऐवजी त्यांची मते आणि कल्पनांसह स्वतंत्रपणे अभ्यास करणे पसंत करतात. उदाहरणार्थ, समजा, एखादे पाल्य विमान चालवण्याने भारावून गेले आहे. अशा परिस्थितीत, पालक त्यांना विमानचालन इतिहासावर एक टाइमलाइन तयार करण्यास सांगू शकतात किंवा इतर क्रियाकलापांसह क्षेत्रातील महत्त्वपूर्ण व्यक्तींची यादी करू शकतात. इंट्रापर्सनल लर्नरना गुंतवून ठेवण्यासाठी निसर्गातील फील्ड ट्रिप देखील चांगले कार्य करतात.
7. जेव्हा विद्यार्थी सहयोगी शिक्षणात गुंतणे पसंत करतो तेव्हा ‘इंटरपर्सनल इंटेलिजन्स’ कार्य करते. लक्षवेधीपणे लोकाभिमुख आणि बाहेर जाणारी मुले गटांमध्ये किंवा जोडीदारासह सहकार्याने शिकतात. इंटरपर्सनल लर्नर योग्य लोक-व्यक्ती असतात. त्यांना समित्यांमध्ये जाणे, गटशिक्षण प्रकल्पांमध्ये गुंतवून घेणे आणि इतर विद्यार्थ्यांशी आणि प्रौढांशी संवाद साधणे आवडते. दुसर्‍या व्यक्तीची मुलाखत घेणे किंवा इतरांसोबत काम करणे किंवा संघर्षात मध्यस्थी करणे यासारख्या परिस्थितींमध्ये इंटरपर्सनल लर्नर भाग घेतात. त्यांना जे माहित आहे ते शिकण्यासाठी ते नेहमी इतरांना मदत करतात.
8. नॅच्युरलिस्ट (निसर्गवादी) इंटेलिजन्स घराबाहेर काम करते – ज्या मुलांना घराबाहेर, प्राणी आणि फील्ड ट्रिप आवडतात ते सहसा निसर्गाशी अनेक प्रकारे जोडलेले असतात. वनस्पती, प्राणी, खडक यांसारख्या निसर्गातील जैविक आणि अजैविक दोन्ही घटकांवर त्यांचे मनापासून प्रेम असू शकते. घराबाहेर असण्याव्यतिरिक्त, कॅम्पिंग, हायकिंग आणि रॉक क्लाइंबिंगमध्ये देखील त्यांना अधिक रस असू शकतो.
9. एक्झिस्टेंशिअलिस्ट इंटेलिजन्स विद्यार्थ्यांना जीवनाबद्दलची त्यांची अनोखी समज निर्माण करण्यास प्रोत्साहित करते. एक्झिस्टेंशिअलिस्ट वर्गामध्ये सामान्यत: शिक्षक आणि शाळा समाविष्ट असतात जे विद्यार्थ्यांना काय वाटते यावर लक्ष केंद्रित करतात आणि ते काय अभ्यास करतात ते निवडण्यासाठी त्यांना प्रोत्साहित करतात. एक्झिस्टेंशिअलिझम हे जीन-पॉल सार्त्रने विकसित केलेले तत्त्वज्ञान आहे. शिक्षण प्रणालीतील एक्झिस्टेंशिअलिझम हे शिक्षण आणि शिकण्याचे तत्वज्ञान दर्शवते जे विद्यार्थ्यांचे स्वातंत्र्य आणि त्यांचे भविष्य निवडण्याची शक्ती यावर लक्ष केंद्रित करते. एक्झिस्टेंशिअलिस्ट शिक्षक कोणताही देव किंवा उच्च शक्ती त्यांच्या विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करत आहे असे मानत नाहीत.
Embibe प्रोडक्ट/वैशिष्ट्ये: लर्न व्हिडिओ श्रेणी
Embibe ने अत्याधुनिक AI चा वापर करून 74,000+ कॉन्सेप्टच्या नॉलेज ग्राफमध्‍ये सर्व शिकण्‍याची सामग्री संहिताबद्ध केली आहे. हे ग्रेड, परीक्षा आणि उद्दिष्टांमध्ये मल्टिपल इंटेलिजन्सची अंमलबजावणी सुनिश्चित करते. Embibe ने प्रत्येक टप्प्यावर प्रत्येक विद्यार्थ्यासाठी मायक्रोलर्निंग गॅप निर्धारित करण्यात मदत करण्यासाठी ‘लर्न’ सामग्रीमध्ये खोल मापन हुक विकसित केले आहेत आणि ते गतिमानपणे सुधारले आहेत.
Scan to download the app 
