ଲର୍ଣ୍ଣିଂ
ଆଉଟକମ୍

ଅଭିଜ୍ଞତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ହେଉଛି ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏକ ଦର୍ଶନ ଯାହା ଦର୍ଶାଇଥାଏ ଯେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଶିକ୍ଷଣ ବହି ଏବଂ ନୋଟ୍, ଚକ୍ ଓ ଡଷ୍ଟର୍ ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ ନୁହେଁ । ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନେ ସମୁଦାୟରେ ରହିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି, ଯେଉଁଠାରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଓ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥାଏ । ଜ୍ଞାନ ଗଠନ ଓ ଦକ୍ଷତା ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗ ଭିତ୍ତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ ।

କ୍ରିଟିକାଲ୍ ପେଡାଗୋଜି ହେଉଛି ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଦର୍ଶନ ଯାହା ଜଟିଳ ଚେତନା ଜାଗରଣ କରି ଉତ୍ପୀଡନରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ । ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ବୋଲି ଏହା ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଜାତିଭେଦ, ଲିଙ୍ଗବାଦ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉତ୍ପୀଡନ ବିରୋଧରେ ଲଢିବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାଦାନର ମାଧ୍ୟମ ବିକାଶ କରିବାକୁ କ୍ରିଟିକାଲ୍ ପେଡାଗୋଜି ପ୍ରୟାସ କରେ ।

ମୌଳିକ ସଂରଚନାବାଦ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନର ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯାହା ବାସ୍ତବତା, ସତ୍ୟ ଏବଂ ମାନବୀୟ ବୁଝାମଣା ସହିତ ଜଡିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟବହାରିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହି ଶବ୍ଦଟି 1974 ରେ ଏର୍ନଷ୍ଟ ଭନ୍ ଗ୍ଲାସରଫେଲ୍ଡଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱକୁ ଜାଣିବା ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିବାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ସ୍ଥାନିତ କରିଥାଏ ।

ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ଦକ୍ଷତା ଓ ଶୈଳୀ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ସେମାନଙ୍କର କେବଳ ଶିକ୍ଷଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଭିନ୍ନ ନଥାଏ, ବରଂ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାଠପଢାକୁ ନେଇ କିଏ ସବଳ ତ ଆଉ କିଏ ଦୁର୍ବଳ ଥାନ୍ତି । ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧରଣର ସମାଧାନ ଆବଶ୍ୟକ । ସଂକ୍ଷେପରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ଏଥିପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ-କେନ୍ଦ୍ରିକ ଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ-କେନ୍ଦ୍ରିକ ହେବା ଦରକାର ।

ଦକ୍ଷତା ଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷଣରେ, ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନେ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ଅବଧି ଉପରେ ନୁହେଁ ବରଂ ଜ୍ଞାନ ଓ କୌଶଳର ଦକ୍ଷତା ହାସଲ କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତି । ଏଠାରେ, ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ଉପରେ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜ ନିଜ ଦକ୍ଷତା ଅନୁସାରେ ଶିଖନ୍ତି ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କିମ୍ବା ବିଷୟ ଉପରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତର ହାସଲ ନ କରନ୍ତି ଏବଂ ତାପରେ ସେମାନେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ତରକୁ ଯାଆନ୍ତି । ଏହି ପନ୍ଥା ନିଶ୍ଚିତ କରେ ଯେ ସମସ୍ତେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚନ୍ତି ଏବଂ ବାସ୍ତବ ଜୀବନର ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି ।

ଗାନିଏଙ୍କ ନଅ ଇଭେଣ୍ଟ ଅଫ୍ ଇନଷ୍ଟ୍ରକସନ୍ ବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଘଟଣା ଏକ ଅନ୍ୟତମ ପେଡାଗୋଜିକାଲ୍ ମଡେଲ୍ ଯାହା ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଡିଜାଇନରମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଅଧିବେଶନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଗଠନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ମଡେଲ୍ ଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ ମାନସିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବୀ ଶିକ୍ଷଣକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥାଏ ।

ଅନେକ ଗବେଷକ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଶିକ୍ଷଣର ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ରହିଛି । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନର ଗଠନ, ତେଣୁ ମାନବର ବିକାଶ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ଭାବର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇଥାଏ । ସାମାଜିକ ସଂରଚନାବାଦ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯାହା ଶିକ୍ଷାର ଭାଗିଦାରୀତା ଗୁଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାଏ ଏବଂ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ ।

"ଅନସ୍କୁଲିଂ" ଶବ୍ଦଟି 1970 ଦଶକରେ ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଜନ୍ ହୋଲ୍ଟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହା ଏକ ଅନୌପଚାରିକ ଶୈଳୀ ଯେଉଁଠାରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ଜୀବନର ଅନୁଭୂତି ଏବଂ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ମାଧ୍ୟମରେ ଶିଖିଥାନ୍ତି । ହୋମସ୍କୁଲ୍ ର ପାଠ୍ୟକ୍ରମମୁକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱୟନ ଭାବରେ ଅନସ୍କୁଲିଂକୁ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ । ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ ଏବଂ ଦକ୍ଷତା ବିକାଶ ଶିଖିବାର ପ୍ରାଥମିକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ-ମନୋନୀତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।

ଜ୍ଞାନ ହାସଲ ପାଇଁ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା କିମ୍ବା କଥୋପକଥନର ଭୂମିକାକୁ ଭଲ ଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା କ୍ରମରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଡିଜାଇନ୍ ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣ ଶୈଳୀ ସହିତ ଜଡିତ ଅନେକ ତତ୍ତ୍ୱ ଏବଂ ମଡେଲ୍ ବାହାରିଲା । କଥୋପକଥନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯାହା ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସେମାନଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଧାରଣାକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଜଡିତ ହୁଅନ୍ତି ।

ସଂଯୋଜିତ ଶିକ୍ଷା ବା କମ୍ବିନେସନ୍ ଲର୍ଣ୍ଣିଂ ହେଉଛି ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣର ଏକ ନୂତନ କୌଶଳ । TeachThought ଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ, ଏହି ପଦ୍ଧତି ଦୁଇଟି କିମ୍ବା ଅଧିକ ଶିକ୍ଷଣ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ମୁକ୍ତ ମିଶ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ । ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷଣ ପରିବେଶ ଅସୀମ ସୁଯୋଗ ଏବଂ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଦାନ କରେ, ଏବଂ ଏହି ଶିକ୍ଷଣ କୌଶଳ ଏହାକୁ ଅନୁକରଣ କରେ ଯେହେତୁ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରେଡ୍ ସ୍ତର, ବିଷୟବସ୍ତୁ କ୍ଷେତ୍ର, ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ଉପଲବ୍ଧତା ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସହିତ ଅନୁକୂଳ ଅଟେ ।

ବିବିଧ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତା ମାନବୀୟ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତାକୁ “ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତାର ପ୍ରକ୍ରିୟା” ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିଥାଏ । ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ, ଶିକ୍ଷକ ଏବଂ ଗବେଷକମାନେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତାର ପ୍ରକାର ବିଷୟରେ ସଚେତନ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏହା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଶିକ୍ଷଣ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣ ଯାତ୍ରାକୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ୱୀକର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଚୟନ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ ।

କ୍ରିଟିକାଲ୍ ପେଡାଗୋଜି ହେଉଛି ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଦର୍ଶନ ଯାହା ଜଟିଳ ଚେତନା ଜାଗରଣ କରି ଉତ୍ପୀଡନରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ । ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ବୋଲି ଏହା ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଜାତିଭେଦ, ଲିଙ୍ଗବାଦ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉତ୍ପୀଡନ ବିରୋଧରେ ଲଢିବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାଦାନର ମାଧ୍ୟମ ବିକାଶ କରିବାକୁ କ୍ରିଟିକାଲ୍ ପେଡାଗୋଜି ପ୍ରୟାସ କରେ ।

ମୌଳିକ ସଂରଚନାବାଦ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନର ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯାହା ବାସ୍ତବତା, ସତ୍ୟ ଏବଂ ମାନବୀୟ ବୁଝାମଣା ସହିତ ଜଡିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟବହାରିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହି ଶବ୍ଦଟି 1974 ରେ ଏର୍ନଷ୍ଟ ଭନ୍ ଗ୍ଲାସରଫେଲ୍ଡଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱକୁ ଜାଣିବା ଏବଂ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିବାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ସ୍ଥାନିତ କରିଥାଏ ।